355. rocznica śmierci hetmana Stefana Czarnieckiego. Ciekawa wystawa we włoszczowskiej bibliotece (ZDJĘCIA)

(By zobaczyć więcej zdjęć, kliknij przycisk ZOBACZ GALERIĘ)

Z okazji rocznicy śmierci okolicznościową wystawę przygotowała Biblioteka Publiczna we Włoszczowie. Można ją obejrzeć w czytelni książnicy. Jej fragmenty prezentujemy w naszej galerii - kliknij przycisk

- Musimy pamiętać o takich rocznicach. To jest nasz rodak. Jedna z najbardziej znanych postaci XVII stulecia. Jego oddanie dla Polski zostało utrwalone w polskim hymnie - mówi bibliotekarka Marzena Rydzyk.

Na wystawie znalazła się monografia wybitnego polskiego historyka profesora Adama Kerstena. Urodził się w polskiej rodzinie żydowskiego pochodzenia. Fascynowały go dzieje XVII wieku. Pracował na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Był konsultantem historycznym w czasie ekranizacji '"Trylogii" Henryka Sienkiewicza, między innymi "Potopu".

Rodowa miejscowość Czarnieckiego to obecnie wieś położona w gminie Włoszczowa na zachodnim krańcu województwa świętokrzyskiego. Znajduje się tam między innymi barokowy kościół parafialny ufundowany przez Stefana Czarnieckiego, wzniesiony w latach 1640-1659, a w świątyni krypta, w której został pochowany.

Hetman miał trzy pochówki. Po śmierci, potem w latach 1906 i 1907, pogrzeb zorganizował ówczesny proboszcz Czarncy, ksiądz Karol Rogalski. Kroniki podają, że w tym wydarzeniu uczestniczyło około 14 tysięcy osób! Po upadku Insurekcji Kościuszkowskiej wojska rosyjskie splądrowały kościół w Czarncy i zbeszcześciły kryptę grobową. Dlatego w 1907 roku odbył się drugi pogrzeb hetmana.

Z listu Leopolda Gogolewskiego do Tomasza Zielińskiego w roku 1852:

„Po bitwie pod Szczekocinami, major wraz z oddziałem 40 koni przybył do wsi Przyłęki, kościół parafialny zrabował, a wreszcie spalił, stamtąd udał się do wsi Czarncy, począł plądrować kościół, a nie znalazłszy nic co by zachód nagrodziło, z gniewu trumnę Czarnieckiego potłuc kazał, a sam głowę hetmana o mur grobowy w drobne kawałki roztrzaskał. W późniejszym czasie znaczną sumę obiecano słudze kościelnemu, aby dostarczył z ruder grobowych głowę hetmańską. Kościelny głowę z trupiarni wziętą [gdy prawdziwa strzaskana była] czapeczkę w grobie Czarnieckiego będącą nakrył i za hetmańską pozbył, następnie dwie jeszcze głowy sprzedał, i stąd ich trzy się znajduje [jedna miała się znajdować w Sybilli puławskiej, w roku 1831 do Sieniawy przeniesioną została, dwie inne mają być w domach Potockich], a tak z organisty zamożny propinator się zrobił. W roku 1824 szczątki rozbitej czaszki w grobie w porządku zamieściłem; a kawałek odłączony na pamiątkę dla siebie, panu posyłam, obok kilku dokumentów z podpisami hetmana Czarnieckiego”.

W 1937 roku odbyła się uroczystość uczczenia prochów hetmana. Przybył na nią marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły. Wówczas przeniesiono prochy hetmana Czarnieckiego z podziemi kościoła do nowego sarkofagu, który znajduje się obecnie w prezbiterium świątyni.

W rodzinnej miejscowości hetmana powstało w 2014 roku Centrum Edukacyjno-Kulturalne poświęcone Czarnieckiemu. Placówka zlokalizowana została w murach przedwojennego budynku Szkoły Podstawowej w Czarncy, gdzie wcześniej mieściła się niewielka Izba Pamięci im. Czarnieckiego. Znajdziemy tu eksponaty, które nawiązują do epoki, w której żył Czarniecki, a także zbiory pamiątek po uroczystościach państwowych jakie odbywały się ww wsi z udziałem najwyższych władz, m.in. w latach 30. XX wieku. Interesującą część zbiorów stanowią zabytki sakralne, m.in. ornaty i mszały. Wśród nich warto wymienić ikonę z ołtarza polowego, przed którym modlił się hetman oraz ornat - szatę liturgiczną wykonaną ze zdobytej w czasie potopu szwedzkiego zdobionej kapy na konia króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Zdobycz wpadła w ręce żołnierzy Czarnieckiego w zwycięskiej bitwie pod Rudnikiem (nad Sanem).

Zgromadzono w centrum rozkazy osobiście podpisane przez hetmana. Ciekawostką są manekiny przedstawiające postaci z epoki (jest między innymi żołnierz szwedzki, sam Czarniecki i dama - żona hetmana) oraz repliki uzbrojenia, w tym XVII-wieczna armata przed wejściem, ufundowana przez jednego z potomków wodza.

Sceny batalistyczne, w większości z udziałem Czarnieckiego, królują na reprodukcjach, m.in. Kossaka. Ściany zdobią także portrety hetmana, z najokazalszym „Czarniecki z buławą” autorstwa B. Mattisena (XIX wieku). Centrum przechowuje kroniki, wycinki prasowe i szereg pamiątek, jak choćby eksponaty przypominające na przykład 3 pułk Strzelców Konnych z Wołkowyska im. Stefana Czarnieckiego oraz sutanna, ryngraf i stuła po biskupie polowym Tadeuszu Płoskim, który bywał w Czarncy, podobnie jak pamiątki po zaglądających tutaj często posłach i przedstawicielach rządu. Swój ślad zostawiło także Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych imienia Stefana Czarnieckiego. Inwentarz to również herby miast związanych z hetmanem czy motocykl ofiarowany przez księdza Jana Zalewskiego, który ma symbolicznie nawiązywać do Taranta, ukochanego konia hetmana.

Eksponaty zbierane były przez dziesięciolecia przez miejscową szkołę oraz Towarzystwo Pamięci imienia Stefana Czarnieckiego. Część z nich podarował ród Czarnieckich, wojskowych oraz osoby, które przyjeżdżały do Czarncy. Zabytki sakralne są depozytem Muzeum Diecezjalnego w Kielcach. W zakupie eksponatów, druku wydawnictw czy organizacji imprez pomaga gmina.

Co zachowało się z pogrzebu hetmana? Wotum wodza dla kościoła po bitwie pod Smoleńskiem czy unikatowy portret na desce – niesiony w czasie ponownego pogrzebu Czarnieckiego w 1937 roku.

Z dawnego majątku Czarnieckich zostało niewiele. Resztówkę po parku i dworze zamieniono w arboretum, gdzie między innymi rośnie metasekwoja chińska, perukowiec podolski i leszczyna turecka. Początki tej inicjatywy to 1963 rok – ułomki dworskich murów zasypano wówczas ziemią, tworząc sztuczne wzniesienie, urozmaicające rzeźbę terenu. Park zajmuje obszar około 1,5 hektara. W okresie świetności, w końcu lat 70. XX wieku rosło tu 300 gatunków i odmian drzew i krzewów, pochodzących z Europy, Azji, Afryki i obu Ameryk. Obecnie ich liczba spadła do 70, ale całe założenie zmodernizowano i roślin zapewne będzie przybywać. Jest aleja starych kasztanowców, starannie zaaranżowane kwatery bylinowe i parkowy starodrzew (niektóre okazy mają po 300 lat). Część zdziczałych drzew i krzewów wycięto, odtworzono też alejki, ustawiono ławki i kosze na śmieci. Są tablice informacyjne. W 2006 r. podczas badań archeologicznych przeprowadzonych w arboretum udało się odsłonić dobrze zachowany mur fundamentowy o szerokości prawie półtora metra, a także fragmenty glinianych naczyń.

Przed szkołą w Czarncy stoi okazały pomnik Czarnieckiego dłuta profesora Mariana Koniecznego – został ufundowany w 400-lecie jego urodzin przez Towarzystwo Pamięci imienia Hetmana Stefana Czarnieckiego. Odsłonięto go 19 września 1999 roku.

Zapraszamy do Czarncy!

(By zobaczyć więcej zdjęć, kliknij przycisk ZOBACZ GALERIĘ)