Janusz Kusociński - niezłomny biegacz, żołnierz, patriota

Janusz Kusociński urodził się 15 stycznia 1907 roku w Warszawie. Był jednym z najlepszych na świecie biegaczy średnio- i długodystansowych w okresie międzywojennym.

Wychowywał się w Ołtarzewie niedaleko Warszawy. Jego ojciec był kolejarzem, mającym też niewielkie gospodarstwo rolne.
Jako dziecko często grywał w palanta i piłkę nożną. Poważniej sportem zajął się w wieku 18 lat. Najpierw był piłkarzem nożnym warszawskiej Sarmaty (grał jako napastnik), następnie zajął się bieganiem.

Ukończył zawodową szkołę ogrodniczo-sadowniczą, mając zamiar rozwinąć rolniczą działalność ojca. Przez chwilę pracował jako ogrodnik w warszawskich Łazienkach. Ale ostatecznie postawił na sport, co szybko przyniosło efekty. Lekkoatletą został całkowitym przypadkiem. W 1925 roku podczas zawodów zorganizowanych z okazji święta robotniczego, odbywał się bieg sztafet. W jednej z nich brakowało jednego biegacza. Zaproponowano to miejsce Kusocińskiemu, który zgodził się i poprowadził swoją sztafetę do wygranej.

Początkowo biegał na 800 i 1500 metrów. Prowadził go estoński trener, Aleksander Klumberg, we współpracy z którym opracował swoją metodę treningu w biegach długodystansowych, tak zwaną metodę interwałową. Była ona na tyle skuteczne, że już w 1928 roku Kusociński zdobył swoje pierwsze mistrzostwo Polski (w biegu na 5000 metrów, pobił rekord Polski o 13 sekund). W 1929 roku przeniósł się z Sarmaty do KS Warszawianka, w barwach której biegał aż do wybuchu wojny. Był tytanem pracy, trenował niezwykle ciężko.

Wkrótce stał się jednym z najlepszych na świecie specjalistów od biegów średnich i długich. W tych czasach zaczęto go nazywać „Kusy”. W 1932 roku na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles zdobył złoty medal w biegu na 10 000 metrów. Pokonał wtedy uważanych za najlepszych w tej specjalizacji na świecie Finów, Volmari Iso-Hollo i Lauriego Virtanena. To był pierwszy w historii złoty medal olimpijski zdobyty naszego sportowca – mężczyznę.

Kilka miesięcy wcześniej Polak pobił rekord świata w biegu na 3000 metrów i na 4 mile. W 1934 roku zdobył wicemistrzostwo Europy na 5000 metrów. W tym samym roku odniósł kontuzję kolana, która na aż cztery lata wyłączyła go z wyczynowego treningu.

Mistrzem Polski na dystansach od 800 do 10 000 metrów był siedmiokrotnie, wygrywał także złote medale w biegach przełajowych. 24-krotnie bił rekordy kraju, miał też na koncie dwa rekordy świata, jeden Europy i jeden rekord olimpijski.

W 1937 roku eksternistycznie zdał maturę. Wcześniej był wolnym słuchaczem Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie (dziś Akademia Wychowania Fizycznego), dyplom uzyskał w 1938 roku, po czym pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego, trener i dziennikarz sportowy. Został redaktorem naczelnym „Kuriera sportowego”. Jako doradca techniczny wziął udział w igrzyskach olimpijskich w Berlinie, po których podjął decyzję o wznowieniu kariery sportowej. Miał zamiar wystartować na igrzyskach w 1940 roku. Wrócił do dobrej formy, w 1938 i 39 roku pobił trzy rekordy Polski.

Gdy w 1939 roku wybuchła wojna, na ochotnika zgłosił się do wojska. Walczył w II batalionie 360 Pułku Piechoty, obsługując ciężki karabin maszynowy. Jego jednostka brała udział w obronie Warszawy. Kusociński był dwukrotnie ranny. Otrzymał Krzyż Walecznych.

Po kampanii wrześniowej pracował jako kelner w barze „Pod kogutem” na warszawskiej Pradze. Zaangażował się w działalność konspiracyjną, pod pseudonimem Prawdzic był członkiem Organizacji Wojskowej Wilki. 26 marca 1940 roku został aresztowany przez Gestapo w bramie swojego domu. Początkowo osadzono go w więzieniu na Mokotowie, potem w siedzibie Gestapo w alei Szucha i na Pawiaku. W trakcie śledztwa był nieludzko torturowany, ale nie wydał swoich konspiracyjnych współtowarzyszy.

21 czerwca 1940 roku został z dużym transportem wywieziony do Palmir w Puszczy Kampinoskiej i rozstrzelany.

Od 1954 roku corocznie jest rozgrywany lekkoatletyczny Memoriał Janusza Kusocińskiego, od kilkunastu lat odbywa się również Mały Memoriał Janusza Kusocińskiego, będący w randze mistrzostw Polski młodzików.

Więcej informacji dotyczących projektu: Polscy olimpijczycy-Patrioci znajdą Państwo na naszej stronie internetowej: www.scdn.pl.
Wykorzystano materiały ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz z portalu Polskiego Komitetu Olimpijskiego: olimpijski.pl