Na czym polegał fenomen oddziałów Jana Piwnika „Ponurego”? Dyskutowali o tym historycy w Kielcach

Doktor Dorota Koczwańska-Kalita, naczelnik Delegatury IPN w Kielcach przyznała, że rocznica powstania Zgrupowań to niezwykle ważna data w historii walki z okupantem niemieckim prowadzonej w regionie świętokrzyskim.

Skłania ona nas do refleksji. Powinniśmy zwrócić uwagę jak wspomniane oddziały partyzanckie wpisywały się i wyglądały na tle struktur Polskiego Państwa Podziemnego, jakie znaczenie miały dla przebiegu wojny oraz tego, co się działo na Kielecczyźnie i jaką spełniały funkcję

– powiedziała.
Naczelnik kieleckiego IPN dodała również, że Jan Piwnik „Ponury”, poprzez swoje predyspozycje dowódcze, postawę oraz umiejętność skupienia wokół siebie wielu osób, stworzył legendę, która trwa do dnia dzisiejszego i znakomicie wpisuje się w tradycje niepodległościowe regionu świętokrzyskiego.

O tym, że 80. rocznica powstania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” jest niezwykle ważna nie miał wątpliwości senator Krzysztof Słoń. – To też data nasilenia pacyfikacji niemieckich. Wiele świętokrzyskich miejscowości zostało zniszczonych – podkreślił.

Senator dodał, że działalność oddziału pod dowództwem Jana Piwnika „Ponurego” świadczyła, że ziemia świętokrzyska jest niepokorna, niezłomna, a jej mieszkańcy nie poddają się okupantowi.

Oni, mimo zagrożeń, nadal wspierali swoich żołnierzy z podziemia niepodległościowego. O tych sprawach musimy przypominać, bowiem nie mamy się czego wstydzić, jako potomkowie tamtych mieszkańców ziemi kieleckiej. Wspominajmy tych bohaterów, którzy pozwolili czuć się tamtemu, zniewolonemu polskiemu narodowi bezpiecznie i mieć nadzieję na to, że kiedyś przyjdzie wyzwolenie

– przyznał.

Doktor Marek Jedynak, dyrektor Oddziału IPN w Białymstoku przyznał, że kiedy „Ponury” dotarł w Góry Świętokrzyskie otrzymał zgodę od Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej na zorganizowanie dużego oddziału.

W skali kraju było to „nielegalne”, niezgodne z zapisami dowództwa AK. Miały one być bowiem nieliczne, kilkudziesięcioosobowe, a tymczasem „Ponury” od połowy czerwca do końca lipca 1943 roku zorganizował oddział liczący około 300-350 żołnierzy

– przyznał. Historyk dodał również, że oddziały AK mogły przeprowadzać akcje terrorystyczne wymierzone w okupanta niemieckiego.

Zgrupowaniom liczącym wówczas około 300 osób, niezwykle trudno było skutecznie ukryć przed obławami. „Ponury” podjął więc decyzję, że zostaną one podzielone, na trzy niezależne od siebie zgrupowania. Pierwsze, dowodzone przez porucznika Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta” oraz trzecie podporucznika Stanisława Pałaca „Mariańskiego” nie prowadziły początkowo akcji zbrojnych. Inną drogę przyjął Waldemar Szwiec „Robot”, który rozpoczął działalność na ziemi koneckiej.

Z inspiracji „Ponurego” została zapoczątkowana w Suchedniowie konspiracyjna produkcja pistoletów maszynowych Sten. Cichociemny położył olbrzymie zasługi na rzecz rozbudowy konspiracji w okupowanej Polsce oraz rozsiewał strach pośród niemieckich okupantów. W zasadzce pod Ożarowem, w sierpniu 1943 roku udało się zabić nawet generalleutnanta [generała porucznika] III Rzeszy Niemieckiej, Kurta Rennera.

U jego boku walczyli żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, Narodowej Organizacji Wojskowej, członkowie Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, a nawet partyzanci komunistycznej Gwardii Ludowej. W oddziałach można było spotkać przedstawicieli takich narodowości jak Rosjanie, Gruzini oraz Żydzi. Jak podkreśla Wojciech Königsberg autor biografii Jana Piwnika, oddziały „Ponurego" stanowiły największą w tym czasie grupę partyzancką w tej części Europy.

- Regułą powinno być to, że młodsi oficerowie i podoficerowie podrywają do działania przykładem osobistym. Tak właśnie było w oddziałach „Ponurego” – mówił pułkownik doktor habilitowany Juliusz Tym z Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie. – Wielu traktowało go jak ojca lub starszego brata – dodał Rafał Obarzanek, prezes Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury" - "Nurt".

Profesor Urszula Oettingen podkreśliła, że większość osób, które miały kontakt z „Ponurym” miała o nim bardzo dobre zdanie. Jego partyzanci wywodzili się ze wsi i miejscowości, gdzie działał jego oddział. Podczas konferencji nastąpiło uroczyste odsłonięcie kartki pocztowej 80-lecia powstania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”.