Odsłaniają świat sprzed tysięcy lat - ciekawe odkrycia archeologiczne pod Sandomierzem

W tym grobie kości są porozrzucane w obrębie całej jamy i są zdekompletowane. Brakuje między innymi czaszki i żeber. Odkryty pochówek pokazuje doktor Marek Florek.
(fot. Małgorzata Płaza)

Badania od połowy lipca prowadzone są w sąsiedztwie dużego kopca ziemnego zwanego kopcem Kwacała (Chwacała), z którym związane są różne tradycje i legendy sięgające średniowiecza i czasów przedchrześcijańskich. Według jednej z legend, kopiec został usypany nad mogiłą rycerza Kwacały (stąd nazwa), zabitego przez Tatarów w czasie jednego z najazdów na Sandomierz, inna zaś głosi, że kopiec jest mogiłą najeźdźców poległych właśnie z ręki Kwacały.

DWIE JAMY

Do tej pory badacze odsłonili dwie głębokie jamy - piwniczki kultury mierzanowickiej z początków epoki brązu, kolejną, nieco płytszą jamę o nieokreślonej jeszcze chronologii, szczątki ludzkie oraz fragment tajemniczego obiektu.

Na dnie jednej z jam kultury mierzanowickiej znaleziony został szkielet prawdopodobnie młodej kobiety, ułożonej na lewym boku, z silnie podkurczonymi nogami. Obok zmarłej leżały dwa naczynia zdobione ornamentami wykonanymi odciskami sznura, pochodzące z wcześniejszego okresu - kultury złockiej. Archeolodzy uważają, że ceramika stanowiła pierwotnie wyposażenie innego, starszego grobu.
W kolejnym odkrytym grobie kości są porozrzucane w obrębie całej jamy. Są zdekompletowane, brakuje między innymi czaszki i żeber.

Pochówek ten, zdaniem archeologów, należy prawdopodobnie do kultury złockiej. - Wskazuje na to przede wszystkim forma grobu, z kamieniami na dnie i samego pochówku, z niekompletnym, pokawałkowanym, rozrzuconym szkieletem, chociaż brak jest charakterystycznych dla kultury złockiej naczyń - mówi doktor Marek Florek z Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Sandomierzu, jednocześnie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie.

Takie wyposażenie znaleziono przy szczątkach zmarłego. To wiórki z krzemienia i tak zwany retuszer.

(fot. Małgorzata Płaza)

ZAGADKA CZEKA NA ROZWIĄZANIE

Jedyne przedmioty, jakie archeolodzy znaleźli przy zmarłym to wiórki z krzemienia czekoladowego i tak zwany retuszer, czyli rodzaj dłutka z miedzi o wąskim ostrzu, służącego do obróbki i wykańczania (retuszowania) narzędzi krzemiennych. Jak mówi Marek Florek, wskazuje to, że zmarły zajmował się wytwarzaniem takich narzędzi.

Retuszer to archeologiczna rzadkość, pierwszy tego typu zabytek znaleziony w okolicach Sandomierza.
Najbardziej zagadkowe, intrygujące dla archeologów jest inne odkrycie - rowek o szerokości około 40 centymetrów i głębokości około 80 centymetrów, zakreślający przestrzeń w kształcie kwadratu lub prostokąta. Jak przypuszczają badacze, może to być pozostałość ogrodzenia w formie palisady lub budynku o palisadowej konstrukcji ścian.

Na razie, ze względu na fragmentaryczność odkrycia, trudno coś więcej na jego temat powiedzieć, w środku niczego nie znaleziono.
- Ponieważ odkrycie znajduje się w obrębie cmentarzyska, jest wysoce prawdopodobne, że stanowi jeden z jego elementów. Być może było to coś w rodzaju sanktuarium lub świątyni - tłumaczy doktor Marek Florek.
Zagadkę wyjaśnią dalsze badania, prowadzone prawdopodobnie już w przyszłym roku.

(fot. Małgorzata Płaza)

ZŁOTA ŻYŁA ARCHEOLOGÓW

Obecne badania w Złotej potrwają do 11 sierpnia. Marek Florek kieruje nimi wraz Moniką Bajką, archeolog z Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. W wykopaliskach uczestniczą studenci archeologii z Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Złota w gminie Samborzec znana jest już od końca XIX wieku z licznie odkrywanych na jej terenie zabytków archeologicznych pochodzących z różnych epok. Pierwsze systematyczne badania wykopaliskowe prowadzono na jej terenie w okresie międzywojennym. Odkryto wtedy między innymi cmentarzysko z późnego neolitu (koniec III tysiąclecia przed naszą erą), z grobami o specyficznym rytuale pogrzebowym i wyposażenie zawierające charakterystyczne, bogato zdobione naczynia. Na podstawie tych odkryć wydzielona została odrębna kultura archeologiczna, nazwana kulturą złocką.

BADANIA OD 10 LAT

Pierwsze badania przy kopcu Kwacała (Chwacała) podjęto dziesięć lat temu. Trwały one do 2004 roku. W ich trakcie przebadano powierzchnię prawie 300 metrów kwadratowych wokół kopca oraz częściowo rozpoznano sam kopiec.

Okazało się, że nasyp jest o wiele starszy niż wcześniej przypuszczano, jego początki sięgają prawdopodobnie połowy IV tysiąclecia przed naszą erą. Odkryto wówczas między innymi trzy groby kultury ceramiki sznurowej z późnego neolitu, osiem grobów kultury mierzanowickiej z początków epoki brązu (w tym jeden o specyficznym układzie zwłok, na tzw. żabę, z bardzo bogatym wyposażeniem), jeden pochówek późnośredniowieczny oraz pozostałości osad z wczesnego neolitu i początków epoki brązu.