Polacy – Ukraińcy w latach 1918-1947. Nowa wystawa w Mauzoleum w Michniowie

W tym roku przypada 80 rocznica zagłady wsi Michniów, która jak w soczewce pokazała okrucieństwo, jakim kierowali się niemieccy okupanci wobec mieszkańców Polskiej wsi. Oprócz organizacji obchodów tej tragedii pracownicy Mauzoleum w Michniowie przygotowali szereg inicjatyw i projektów, które przybliżają historię martyrologii mieszkańców polskiej wsi w latach drugiej wojny światowej, a nawet po jej zakończeniu. Jednym z takich projektów jest wystawa „Polacy – Ukraińcy w latach 1918-1947. Konflikt – Ludobójstwo – Niepamięć – Nadzieja”, którą można oglądać w Sali Wystawa Czasowych Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Autorem wystawy jest dr Hubert Seńczyszyn, a opracowanie graficzne przygotował Paweł Żołądek (aktualnie pracownik Delegatury IPN w Kielcach). Wystawa traktuje o trudnych relacjach polsko-ukraińskich na przestrzeni lat, zaczynając swoją narrację od wojny-polsko ukraińskiej z lat 1918-1919, a kończąc na czasach współczesnych. W jej treści można odnaleźć najtrudniejsze, najbardziej drażliwe tematy dzielące oba narody: kwestia traktowania mniejszości ukraińskiej przez władze II Rzeczpospolitej w okresie między wojennym, Rzeź Wołyńska, polskie działania odwetowe czy kwestia zasadności przeprowadzenia operacji „Wisła”, to tylko niektóre tematy przedstawione na tablicach wystawy.

Ekspozycja ukazuje również te fragmenty wspólnej historii, które świadczyły o tym, że obie nacje potrafiły ze sobą współpracować i walczyć po jednej stronie barykady. Przykładem takiej historii na pewno może być rok 1920 i wojna polsko-bolszewicka, kiedy to oddziały dowodzone przez atamana Symona Petlurę walczyły ramię w ramię z Armią Polską przeciwko Bolszewikom. Dowody takiej współpracy można mnożyć. Zaliczyć do nich można udział mniejszości ukraińskiej w szeregach Wojska Polskiego w czasie kampanii wrześniowej. W końcu postawa sprawiedliwych Ukraińców, ratujących Polaków w czasie Rzezi Wołyńskiej. To pokazuje, że w naszej wspólnej historii było i jest więcej punktów, które łączą obie nacje niż je dzielą.

Jednak trzeba w prawdzie stwierdzić, że nadal najmocniejsze emocje budzi ta część wspólnej historii, której punktem kulminacyjnym stała się „Krwawa Niedziela” (11 lipca 1943r.) i rzeź polskich mieszkańców Wołynia zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów przy udziale miejscowych chłopów. Ze smutkiem należy stwierdzić, że te emocje wynikają z braku wspólnego „przepracowania” tej trudnej historii. Najczęstsze zarzuty przedstawiane przez obie strony to - kwestia ekshumacji i należytego pochowania ofiar, czczenie osób odpowiedzialnych za te działania jako bohaterów narodowych, czy nie potępienie operacji „Wisła”. Wniosek nasuwa się jeden. Ciągle potrzebna jest merytoryczna dyskusja w tym temacie. W tym roku również obchodzimy 80 rocznicę tych wydarzeń. Konflikt, który dziś już bez wątpliwości nazywany jest ludobójstwem rozlał się na okoliczne województwa i nie zakończył się wraz z końcem II wojny światowej w 1945 roku.

Dziś Polacy i Ukraińcy stoją przed wielką szansą „napisania” na nowo swojej wspólnej historii, opartej o prawdę i szczerość. Agresja Rosji na Ukrainę spowodowała falę emigracji. Część z tych, którzy uciekali przed wojną znalazła bezpieczny azyl w Polsce. Ludzie ci bardzo często znajdują tu pracę i swoją przyszłość również wiążą z naszym krajem, więc tym bardziej nawiązanie nowego wspólnego dialogu jest tak naglącą potrzebą. A co równie ważne takie działanie powinno być w żywotnym interesie obu narodów, które już pokazały, że potrafią współpracować. Wystawa „Polacy – Ukraińcy w latach 1918-1947. Konflikt – Ludobójstwo - Niepamięć – Nadzieja” powinna skłaniać do zadawania wielu trudnych pytań. Po zapoznaniu się z nią powinna przyjść refleksja i chęć rozpoczęcia merytorycznej dyskusji. Docelowo sama wystawa ma być dostępna do wypożyczenia, w dwóch wersjach obcojęzycznych tj. w języku angielskim i ukraińskim. Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie od swojego powstania jest zobowiązane do upamiętniania i propagowania historii mieszkańców polskiej wsi, którzy padli ofiarą zbrodniczych totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego, a także ukraińskich nacjonalistów. Powyższa wystawa jest elementem krzewienia tej jakże trudnej ale równocześnie bardzo ważnej części historii martyrologii Polaków mieszkańców wsi w okresie II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu.