Serce musi bić równo. Jak bije Twoje?

* Obecnie uważa się, że równie groźną chorobą układu krążenia co zawał serca, jest przewlekła niewydolność serca. Dlaczego?
- Niewydolność serca to zespół objawów wynikających ze zmniejszonej pojemności minutowej serca na skutek czego tkanki otrzymują mniej tlenu i składników odżywczych. Wskutek zmniejszonego rzutu dochodzi również do zastoju krwi w krążeniu płucnym lub systemowym. Szacuje się, że w Polsce na przewlekłą niewydolność serca cierpi 3 proc. osób dorosłych, ale po 75 roku życia ich odsetek sięga ponad 20 procent. Paradoksalnie wydłużenie życia i coraz efektywniejsze leczenie schorzeń układu krążenia, dawniej kończących się śmiercią, przyczynia się do wzrostu liczby chorych na niewydolność ser-ca.

* Jakie są główne objawy niewydolności?
- Najczęstszymi objawami występującymi u chorych z przewlekłą niewydolnością serca są zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego, duszność wysiłkowa lub pojawiająca się po kilku minutach w pozycji leżącej i zmuszająca chorego do przyjęcia pozycji siedzącej lub stojącej, kaszel, nocne oddawanie znacznych ilości moczu, obrzęki stóp, kostek, czy podudzi. Na podstawie występujących objawów niewydolność serca można podzielić na prawokomorową, w której dominują objawy zastoju krwi takie jak duszność i obrzęki oraz lewokomorową, w której dominują osłabienie, męczliwość, niezdolność do podejmowania wysiłków fizycznych, odwrócenie rytmu dobowego oddawania moczu, czy bóle wieńcowe.

* Jakie są przyczyny takiej niewydolności? Jak można ją wykryć i jak jej zapobiegać?
- Do najczęstszych przyczyn niewydolności serca należy nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa, a także wady zastawkowe serca i kardiomiopatie (pozapalne lub alkoholowa). Cukrzyca prowadzi do swoistej kardiomiopatii nazywanej cukrzycową. Proces uszkodzenia serca dotyczy wówczas zarówno naczyń wieńcowych jak i tkanki mięśniowej. Niewydolność serca jest chorobą postępującą. Jednak przy odpowiednim leczeniu można poprawić komfort życia chorego oraz spowolnić postęp choroby i tym samym przedłużyć mu życie. Jeśli to możliwe, konieczne jest jak najwcześniejsze leczenie choroby podstawowej np. skuteczne obniżanie ciśnienia tętniczego oraz po-prawienie ukrwienia i odżywienia serca w chorobie wieńcowej. Przyczyną około połowy zgonów u chorych z niewydolnością serca są zaburzenia rytmu, które łatwo powstają w chorym sercu. Ich rezultatem może być nagłe zatrzymanie krążenia. Zapobiec temu może wszczepienie rozrusznika. Podstawowymi metodami, które umożliwiają postawienie rozpoznania są wywiad lekarski, badanie przedmiotowe, radiologiczne i echokardiograficzne

* Czy można samemu rozpoznać niewydolność serca?
- Do oceny zaawansowania niewydolności służy klasyfikacja oparta na ocenie wydolności fizycznej i zdolności do podejmowania wysiłków od tych cięższych po codzienną aktywność. Lekarz stawiając rozpoznanie opiera się na subiektywnych od-czuciach i słowach pacjenta. W najbardziej zaawansowanej IV klasie tej dolegliwości takiej jak duszność i męczenie się występują nawet w trakcie spoczynku np. podczas rozmowy. Nie zawsze męczliwość jest oznaką niewydolności serca, czasem znamionuje ona gorszą kondycję wynikającą z siedzącego trybu życia, nadwagi czy objawów schorzeń układu oddechowego.

* Na czym polega leczenie tego schorzenia?
- Leczenie przewlekłej niewydolności składa się z postępowania niefarmakologicznego i farmakologicznego. To pierwsze polega na ograniczeniu przyjmowania soli (do 2 g/dobę) i płynów (do 1,5-2 l/dobę), redukcji masy ciała, abstynencji alkoholowej i zaprzestaniu palenia papierosów. Umiarkowana, do-stosowana do możliwości chorego aktywność fizyczna jest elementem terapii i rezygnować z niej należy tylko w stanach za-ostrzenia choroby. Bierze się pod uwagę również leczenie przyczynowe np. korekcję wady serca, a u chorych, u których wy-czerpane zostały inne sposoby leczenia, przeszczep serca.

* Czy wszycie by-passów może poprawić wydolność serca?
- Choroba wieńcowa, której istotą jest miażdżyca tętnic wieńcowych czy spowodowany nią zawał serca stanowią schorzenia prowadzące do niewydolności serca. Obecnie coraz skuteczniej chorobę wieńcową leczy się stosując rewaskularyzację naczyń wieńcowych metodą angioplastyki przezskórnej bądź kardiochirurgicznej tj. wszycia pomostów omijających zwężenie, popularnie nazywanych by-passami. Jeżeli mięsień serca nie był trwale uszkodzony np. zawałem taki zabieg poprawiający ukrwienie mięśnia serca poprawia także jego wydolność. Zawsze należy pamiętać, że odpowiednio konsekwentnie wprowadzona modyfikacja stylu życia zapobiega odkładaniu się złogów cholesterolu w naczyniach i w konsekwencji niewydolności. Pomocne mogą okazać się również szczepienia przeciw grypie.

* Kobiety zapadają na niewydolność kilka lat później od mężczyzn?
- Wynika to z faktu, że zarówno występowanie zawału serca jak też powikłanego nadciśnienia tętniczego czy zaburzeń rytmu przypada u kobiet na okres około i pomenopauzalny czyli o kilka, kilkanaście lat później niż u mężczyzn

* Czym różni choroba niedokrwienna serca od choroby wieńcowej, czy mają ze sobą coś wspólnego?
- Te określenia są często traktowane są jako synonimy i używane zamiennie. Podobne są objawy niedokrwienia serca, ból za mostkiem w trakcie wysiłku, ale różne mogą być przyczyny. U podłoża choroby wieńcowej leży miażdżyca tętnic wieńcowych, choroba niedokrwienna jest szerszym pojęciem obejmującym stany chorobowe kiedy niedokrwienie nie wynika z miażdżycy a np. z przetok tętniczo-żylnych, nadczynności tarczycy lub niedokrwistości.

*Czy to prawda, że choroba wieńcowa, jest dziedziczna i kłopoty z sercem ojca powtarzają się u syna?
- Stwierdza się dużą skłonność do rodzinnego występowania i rozwoju miażdżycy tętnic zwłaszcza jeżeli nakładają się na to inne patologie jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, cukrzyca lub nikotynizm. Ci z nas, u których w bliskiej rodzinie występował zawał serca, udar mózgu czy też miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych powinny szczególnie skrupulatnie wypełniać zasady zdrowego stylu życia dotyczące diety, aktywności fizycznej, kontroli ciśnienia tętniczego i na pewno nigdy nie sięgać po papierosa.

*Czy profilaktyka chorób serca wymaga okresowego badania EKG, echa serca lub wizyty u kardiologa?
- Profilaktyka choroby serca i naczyń na pewno wymaga utrzymywania należnej wagi ciała i diety, która to umożliwia, uprawiania aktywności fizycznej, zachowywania abstynencji nikotynowej, okresowej kontroli ciśnienia tętniczego, pomiaru stężenia cholesterolu i glukozy we krwi. Jeżeli choroby naczyniowe występowały w rodzinie, kontrole takie powinny być częstsze.

*Dziękuję za rozmowę.