Unikat w Mauzoleum w Michniowie. Obozowe ubranie wykonane z... papieru

W 1924 roku w Skarżysku - Kamiennej utworzono Państwową Fabrykę Amunicji. Produkowano tam amunicję karabinową, lotniczą, pistoletową, artyleryjską i przeciwpancerną. Wszystko zmieniło się wraz z wybuchem II wojny światowej. Państwowa Fabryka Amunicji zmieniła się w Hugo Schneider A.G. (Hasag) Munitions Fabryk in Skarżysko - Kamienna”. Zakład pochodzący z Lipska, którego początki sięgają połowy XIX wieku przejął w zarząd komisaryczny z rekomendacji niemieckiego Urzędu Uzbrojenia Sił Lądowych nowoczesną fabrykę w Skarżysku - Kamiennej, która stała się z czasem miejscem niewolniczej pracy i śmierci tysięcy ludzi.

Po zagrabieniu przez Niemców fabryki do pracy zgłosiło się 25 procent przedwojennej załogi. Kadra inżynierska nie przyznawała się do swoich kwalifikacji i zdarzały się akty sabotażu polegające na wymontowaniu niezbędnych części maszyn. Niechęć do pracy dla Niemców była tak duża, że jeden z pracowników Antoni Franke uciekł wraz z rodziną do Michniowa, by uniknąć włączenia w skład załogi HASAG. Na początku zatrudniano głównie Polaków, jednak kiedy w 1941 roku zarząd w Lipsku wydał polecenie, by wysłać ze Skarżyska 2 000 robotników do Niemiec, zdecydowano się na zatrudnianie ludności żydowskiej. Zarząd oraz dowództwo straży zakładowej - Werkschutz były w rękach Niemców, natomiast szeregowymi pracownikami straży zakładowej byli Ukraińcy. W 1942 roku zdecydowano, że pracujący w fabryce Żydzi będą zakwaterowani na terenie zakładu. Tym samym powstał pierwszy w Generalnym Gubernatorstwie zakładowy obóz nie należący do jurysdykcji SS , założony przez prywatny koncern. W sierpniu 1942 roku do nowo powstałego obozu przybyły kolejne transporty ludzi. Pierwszymi robotnikami byli Żydzi ze Skarżyska-Kamiennej, Suchedniowa, Stopnicy, Bodzentyna oraz Opatowa.

Fabryka podzielona była na trzy Werki (Zakłady) „A”, „B” i „C”. W pierwszej części znajdowała, pociskownia, karbidownia, narzędziownia i wytwórnia automatów. Werk B był najmniejszy ze wszystkich a do obowiązków więźniów należała produkcja ślepej amunicji do ćwiczeń żołnierzy Wermachtu. Werk „C” był najgorszą częścią całego kompleksu obozowego. Każda hala produkcyjna budziła grozę do tego stopnia, że byli więźniowie wymieniali Werk „C” jako jeden z najokrutniejszych obozów, obok Auschwitz-Birkenau, Majdanka czy Treblinki. Warunki pracy były bardzo ciężkie. Zmiany wynosiły od 12 godzin w dzień do 14 godzin w nocy. Więźniowie zmuszani byli do pracy przy produkcji pocisków. Pył unoszący się z kotłów z gotującymi się saletrą i trotylem przeżerał oczy i płuca. W najgorszej sytuacji byli robotnicy, którzy pracowali przy zalewaniu min morskich pikryną. Ta niebezpieczna substancja sprawiała, że skóra wysychała, żółkła i pokrywała się ranami, odbarwieniu ulegały włosy. To przy tej produkcji więźniowie umierali najszybciej. Co tydzień nawet 25 osób. Warunki pracy w połączeniu z niedożywieniem, brudem i terrorem strażników złożyły się na bardzo dużą śmiertelność więźniów. W latach 1940 - 1944 w obozie mogło stracić życie około 35 000 osób. Obóz zlikwidowano w 1944 roku.

Na ekspozycji w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie znajduje się ubiór pracowników przymusowych HASAG. Jest to unikatowy w skali kraju eksponat zachowany w tej formie. Składający się z koszuli i spodni, wykonany z krótkowełnistego papieru. Na wystawie głównej ubiór stanowi dowód tragicznych wydarzeń jakie miały miejsce w latach okupacji niemieckiej oraz jest elementem trudnej tematyki martyrologii mieszkańców polskich wsi w czasie II wojny światowej.