W Skarżysku niepodległość zaczęła się wcześniej. Historyk o wydarzeniach z listopada 1918 roku

Jak wyglądało Skarżysko - Kamienna w 1918 roku?
W Skarżysku były skromne siły okupacyjne - trochę żandarmerii i wojska, skupionego na ochronie dworca kolejowego. W naszym mieście stacjonowali wówczas Czesi. Już 3 listopada Polacy rozbroili posterunek żandarmerii i Rada Gminy przejęła zarząd nad miastem.

Stosunki między Czechami a mieszkańcami Skarżyska były dobre?
Niezłe. Rozbrojenie odbyło się w spokojnej atmosferze. Czescy żołnierze chcieli wrócić do siebie i stworzyć własne państwo. Gdy odjeżdżali, żegnano ich serdecznie, śpiewano piosenki. Obyło się bez konfliktów.

Przez lata kielecczyzna znajdowała się pod zaborem rosyjskim. Jak ludność odnosiła się do carskiego wojska?
To dziś może dziwić, ale uważano je za „nasze”. Tak było w Skarżysku i wielu innych miastach. Przypomnę, że w Warszawie odchodzące na front pułki żegnano kwiatami. Być może dlatego, że w carskim wojsku było przecież wielu Polaków - poborowych. Ten pozytywny stosunek szybko się jednak zmienił, bo Rosjanie cofając się przed wojskami Niemiec i Austrii stosowały taktykę „spalonej ziemi”, co dotknęło miejscową ludność.

Mieszkańcy spodziewali się, że po latach zaborów Polska odzyska niepodległość?
Tak. Wiadomości o klęsce Niemców rozwiała wszelkie wątpliwości. Akt 5 Listopada jasno wskazywał, że odzyskamy wolność. W mieście działały organizacje niepodległościowe. Około sto osób liczyła Polska Organizacja Wojskowa, Polska Partia Socjalistyczna była bardzo silna, bo Skarżysko od 1905 roku było mocnym ośrodkiem socjalistycznym. Wówczas robotnicy starli się z wojskiem carskim, były ofiary śmiertelne.

Miasto mocno ucierpiało podczas I Wojny Światowej?
Ucierpiała głównie infrastruktura kolejowa. Rosjanie wycofując się z miasta w 1915 roku wysadzili w powietrze dworzec i mosty. Wkrótce potem Skarżysko zajęła armia Pruska, potem Austro - Węgierska. Wtedy w Skarżysku pojawił się komendant Piłsudski wraz z legionistami. W listopadzie 1918 roku sytuacja gospodarcza była fatalna. W ciągu czterech lat wojny stopa życiowa obywateli drastycznie się pogorszyła. Było dużo chaosu. A pamiętajmy, że krótko potem trzeba było zebrać siły do walki z Bolszewikami.

Skarżyszczanie w 1918 roku dokonali „przewrotu”...
To prawda, przy okazji odzyskania niepodległości postanowili zmienić status Kamiennej z osady na miasto metodą faktów dokonanych. Odbyły się wybory do rady miejskiej, ale władze Polski szybko je unieważniły. Na uzyskanie praw miejskich trzeba było poczekać do 1923 roku. Interesujące, że w tych pierwszych wyborach przyjęto ordynację wyborczą, która zrównywała obywateli w prawach i pozwalała głosować kobietom. To był jak na owe czasy bardzo postępowy krok