Niezwykła historia rodziny Sławomira Kowalczyka, burmistrza Opatowca. Dwóch prapradziadków walczyło w powstaniu styczniowym

Jak przyznał burmistrz Opatowca, historia obydwu prapradziadków przekazywana z pokolenia na pokolenie. – Mój prapradziadek Tomasz Halibski urodził się na Wileńszczyźnie w 1840 roku – powiedział Sławomir Kowalczyk. Najciekawsze miało się jednak dopiero wydarzyć. – Tak jak wielu innych Polaków, w 1863 roku Tomasz Halibski wstąpił w szeregi powstańców i walczył na terenie dzisiejszej Kielecczyzny – dodał.

U boku Mariana Langiewicza

Znalazł się w oddziale generała i dyktatora powstania – Mariana Langiewicza. – Tam się poznał z moim drugim prapradziadkiem Wawrzyńcem Bajką z Rogowa. Z tego, co przekazywano sobie w rodzinie Bajka miał być chłopem, natomiast Tomasz Halibski – posiadał własną ziemię. Wojenne, wspólne losy, zaowocowały małżeństwem córki Tomasza – Katarzyny i syna Wawrzyńca – Walentego, moich pradziadków – powiedział burmistrz Opatowca.

Tomasz Halibski wziął udział w co najmniej dwóch bitwach powstania styczniowego na ziemi świętokrzyskiej. Pierwszą z nich było starcie pod Małogoszczem. Było ono jednym z największych w czasie rozpoczętego w styczniu zrywu.

Jaki miało ono przebieg? 24 lutego 1863 roku generał Marian Langiewicz został zaskoczony obecnością licznych żołnierzy rosyjskich. Choć było ich około 2 tysięcy, miały one znaczną przewagę w uzbrojeniu. Bitwa zakończyła się całkowitą klęską Polaków. Do dziś trudna do ustalenia pozostaje liczba poległych. Według ustaleń profesora Wiesława Cabana z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach wynosiła ona około 160. Inni historycy podają nawet 200-300 zabitych powstańców i prawie pół tysiąca rannych. Po przegranej Marian Langiewicz oraz Antoni Jeziorański opuścili ziemię jędrzejowską. Lokalni mieszkańcy mocno ucierpieli w wyniku prowadzonych działań zbrojnych. Pożar, który wybuchł w trakcie bitwy niemal doszczętnie strawił małogoski rynek. Z 240 domów mieszkalnych zachowało się jedynie 53.

Drugim starciem zbrojnym była walka pod Grochowiskami, folwarku między Pińczowem, a Buskiem, do której doszło 18 marca 1863 roku. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Polaków. Pomimo taktycznego sukcesu, pobicia części sił rosyjskich zgrupowanie Mariana Langiewicza utraciło zdolność do dalszych działań bojowych, uległo rozproszeniu i przedostało się na inny teren. Według ustaleń historyka Wojciecha Kalwata w trakcie starcia zginęło ponad 300 żołnierzy, wielu było zaginionych i rannych. Byli oni skrajnie zmęczeni, zdemoralizowani niemożnością odpoczynku i brakiem zaopatrzenia.

Ratunek w Galicji

- Być może prapradziadek Tomasz Halibski brał również udział w innych bitwach prowadzonych przez Mariana Langiewicza, ale tego nie udało się ustalić – przyznał burmistrz Sławomir Kowalczyk.

Decyzja o udziale w powstaniu stanowiła bohaterski czyn. Niestety pomimo wsparcia ze strony różnych warstw społecznych – młodzieży szlacheckiej i rzemieślniczej, a następnie również chłopów, ale bez poparcia państw zachodnich zryw ze stycznia 1863 roku zakończył się klęską Polaków. Walki o wolną ojczyznę skutkowały olbrzymią falą represji. W skali całego Królestwa Polskiego było to około 20 tysięcy zabitych i pomordowanych, 40 tysięcy wywiezionych na Syberię oraz wiele konfiskata majątków ziemskich należące do osób, które poparły powstanie.

Po upadku styczniowego zrywu dla wielu jego uczestników niemożliwy stał się powrót w rodzinne strony. By uniknąć zsyłki na Sybir lub innych represji ze strony rosyjskiego zaborcy, Tomasz Halibski zmuszony został do emigracji. – Na Litwie zostawił cały swój majątek. Osiadł w zaborze austriackim – w Woli Rogowskiej. Dla bezpieczeństwa i zatarcia śladów zmienił również nazwisko na Wilk. W kolejnych latach, aż do swojej śmierci pracował jako nauczyciel – zakończył burmistrz Opatowca.