Przywracanie pamięci o "żołnierzach wyklętych"

To nowe, ustanowione przez Sejm, święto państwowe. Projekt ustawy zgłosił w ubiegłym roku prezydent Lech Kaczyński. Sejm przyjął ustawę 4 lutego tego roku. Święto będzie obchodzone corocznie, nie będzie to jednak dzień wolny od pracy.

O nowym święcie państwowym wie na razie niewiele osób, choć niektórzy słyszeli już o nim w radiu lub czytali w prasie. Z zapytanych przez nas 69 studentów Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach tylko czterech wiedziało, że nowe święto przypada 1 marca. Pięć wskazało na wrzesień lub sierpień, pozostali w ogóle nie słyszeli, że jest taki dzień.

DLACZEGO 1 MARCA

O ustalenie 1 marca dniem żołnierzy antykomunistycznego podziemia zwróciły się w 2009 roku organizacje kombatanckie, skupione wokół Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych, reprezentującego takie organizacje, jak Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Data ta nie jest przypadkowa.

Jak podkreśla badacz dziejów antykomunistycznego podziemia, doktor Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej, wielu żołnierzy podziemia, którzy po wojnie podjęli walkę o wolną Polskę z okupantem sowieckim i aparatem władzy komunistycznej, zapłaciło za wierność swoim ideałom cenę najwyższą - cenę swego życia. Właśnie 1 marca 1951 roku w więzieniu na Mokotowie zostali zamordowani strzałem w tył głowy członkowie kierownictwa organizacji Wolność i Niezawisłość z komendantem, pułkownikiem Łukaszem Cieplińskim. Aresztowani pod koniec września 1947 roku, wszyscy przeszli okrutne śledztwo - prowadzone pod nadzorem rosyjskiego NKWD - po którym większość została skazana na karę śmierci. Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość było ogólnopolską organizacją antykomunistyczną. Tworzyli ją żołnierze, którzy walczyli przeciwko Niemcom. Jej trzon stanowiły pozostałości rozwiązanej w 1945 roku Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

Uroczystości

Uroczystości

Główne uroczystości Dnia Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" w regionie odbędą się dzisiaj w Kielcach około godziny 18 przed pomnikiem Armii Krajowej na skwerze Stefana Żeromskiego z udziałem kompanii honorowej Wojska Polskiego. Wcześniej, o godzinie 17, w Wojewódzkim Domu Kultury otwarte zostaną dwie okolicznościowe wystawy poświęcone ostatnim działającym po wojnie oddziałom leśnym, walczącym z władzami komunistycznymi. Uczestnicy uroczystości przejdą następnie przed pomnik, gdzie na telebimach wyświetlone zostaną fragmenty filmów poświęconych żołnierzom podziemia antykomunistycznego, w tym rozstrzelanemu w Kielcach Franciszkowi Jaskulskiemu "Zagończykowi". O "żołnierzach wyklętych" będzie mówił doktor Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki z kieleckiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej. Odczytane zostaną przez aktora grypsy, jakie z więzienia pisał do rodziny "Zagończyk". Odbędzie się też krótka modlitwa za poległych. Do udziału w obchodach zapraszają kielczan organizatorzy - kielecka delegatura Instytutu Pamięci Narodowej i Wojewódzki Dom Kultury. Tu o godzinie 22 odbędzie się też pokaz filmu "Generał »Nil«".

TACY JAK "ZAGOŃCZYK"

Po wojnie żołnierze antykomunistycznego podziemia długo byli represjonowani. Nawet ci, którzy bohatersko zapisali się wcześniej w walkach z Niemcami, musieli uciekać za granicę, ukrywać się, nie mogli dostać pracy, propaganda określała ich jako bandytów i faszystów. Działalność antykomunistycznego podziemia nie jest jeszcze w pełni rozpoznana, wiele jest białych plam, czekających na wyjaśnienie. Doktor Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki bada między innymi prowokacje, jakim posługiwali się funkcjonariusze bezpieczeństwa, tworząc fikcyjne oddziały podziemne w celu rozpracowania prawdziwych organizacji.

Jednym z bohaterów antykomunistycznego podziemia na Kielecczyźnie jest Franciszek Jaskulski "Zagończyk". W 1946 roku na terenach północnych powiatów województwa kieleckiego zaczął on tworzyć struktury organizacji Wolność i Niezawisłość. Wcześniej brał udział w akcji "Burza". Został aresztowany już 3 listopada 1944 roku przez Urząd Bezpieczeństwa. Za udział w nielegalnej organizacji skazano go na karę śmierci. Wyrok został zmniejszony do 10 lat więzienia. 4 września 1945 roku "Zagończyk" uciekł z więzienia we Wronkach. W maju 1946 roku został komendantem Inspektoratu Wolność i Niepodległość obejmującego obwody: Radom, Kozienice, Starachowice, Kielce i Końskie.

"Zagończyk" organizował oddziały partyzantki antykomunistycznej, które między innymi opanowały Szydłowiec i Skaryszew, likwidowały konfidentów UB i NKWD, toczyły walki z grupami operacyjnymi. 26 lipca 1946 roku został aresztowany przez UB, na skutek zdrady bliskiego współpracownika. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z 17 stycznia 1947 roku został skazany na karę śmierci.

- Wyrok na "Zagończyku" został wykonany w więzieniu w Kielcach 19 lutego 1947 roku, tuż przed wejściem w życie amnestii, która pozwalała na zmianę kary śmierci na karę dożywocia lub 15 lat więzienia. To była klasyczna zbrodnia komunistyczna, nawet w granicach wówczas obowiązującego prawa - mówi doktor Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki.
Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" uzupełnia katalog świąt i dni pamięci upowszechniających tradycje walk o wolną Polskę. Jest "wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny (...)".