Już 8 sierpnia 1914 roku od Jędrzejowa wkroczyli strzelcy Józefa Piłsudskiego. Mieszkańcy miasta przyjęli ich dość życzliwie. Wraz z odejściem rosyjskiego zaborcy przystąpiono do działalności niepodległościowej.
Na tym terenie działała najliczniejsza w całej guberni kieleckiej, utworzona w 1916 roku, Polska Organizacja Wojskowa. Na jej czele stali między innymi Edward Wieczorek „Wrzos” oraz Józef Gajowniczek „Wilk”. W 1916 roku Komenda Obwodu Polskiej Organizacji Wojskowej w Jędrzejowie meldowała, że na terenie powiatu działają dwie sekcje, a kolejne są w sferze organizacyjnej.
Jednymi z bardziej zaangażowanych mieszkańców ziemi jędrzejowskiej byli Zofia oraz Feliks Przypkowscy. Pierwsza założyła w Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego. Feliks Przypkowski wchodził w skład Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej. Ich dom w Jędrzejowie był miejscem spotkań legionistów, a nawet samego Józefa Piłsudskiego. Była to działalność obarczona dużym ryzykiem i groziły za nią poważne konsekwencje.
Wroga polityka okupanta
Działalność werbunkową Polskiej Organizacji Wojskowej utrudniała antypolska polityka władz austriackich. – Ich stosunek do całego społeczeństwa obwodu (oprócz ziemiaństwa) jest po manifeście 5 listopada [1916 roku – redakcja] coraz ostrzejszy; władze wyraźnie zaczynają coraz ostrzej szykanować niepodległościowców, grożąc im jednocześnie represjami za działalność niepodległościową – pisano w grudniu 1916 roku.
Jędrzejowskie struktury Polskiej Organizacji Wojskowej nie były w stanie rozwinąć pełnej działalności ze względu na politykę okupantów. Jej członków oskarżano publicznie o działania spiskowe oraz próbę wywołania buntu przeciwko władzom austriackim. Otwarty konflikt, oprócz ewentualnej denuncjacji, niósł ze sobą również inne reperkusje
W innym raporcie Polskiej Organizacji Wojskowej stwierdzono, że władze austriackie tak intensywnie przeprowadzają rekwizycje płodów rolnych oraz zwierząt hodowlanych, że „jeżeli potrwa to jeszcze dwa miesiące, kraj będzie zupełnie z tych rzeczy ogołocony, i tworzenie samodzielnej armii polskiej z powodu braku zboża, koni, krów i świń będzie praktycznie uniemożliwione”.
Niewiele lepiej przedstawiała się sytuacja powiatu jędrzejowskiego latem 1917 roku. – Na początku lipca żandarmi robili po wsiach rewizje, szukając broni. Od żandarma z Wodzisławia dowiadujemy się, że we wszystkich pożarach, których na początku lipca było bardzo dużo […]. Po ugaszeniu pożarów znajdowali odłamki granatów ręcznych. Własność tą przypisywali Polskiej Organizacji Wojskowej i mieli rozkaz takowe śledzić – pisano w jednym z raportów z 1917 roku.
Oprócz Polskiej Organizacji Wojskowej na terenie powiatu jędrzejowskiego działały również Komitet Ratunkowy Powiatowy, zrzeszający przede wszystkim miejscowych ziemian, Rada Narodowa Powiatowa, która uchodziła za jedną z najlepiej zorganizowanych w kraju oraz Liga Kobiet Pogotowia Wojennego. Do stopniowej pracy niepodległościowej przechodziły również partie polityczne – ludowcy oraz Polska Partia Socjalistyczna. Ich działalność była jednak ograniczona ze względu na politykę władz, które „nie pozwalają organizować odczytów, ani wieców”.
Przejęcie władzy w 1918 roku
- Zgodnie z relacją Andrzeja Walerona, znanego w powiecie jędrzejowskim działacza ludowego, jednocześnie członka Polskiej Organizacji Wojskowej, wojska austriackie miały opuścić Jędrzejów pod koniec października 1918 roku. Natychmiast też Powiatowy Komitet Obywatelski ogłosił przejęcie władzy nad miastem i powiatem – pisał Krzysztof Pisarek w książce poświęconej Jędrzejowowi w latach 1795-1918. Wkrótce wybrano pierwszego starostę, którym został Włodzimierz Wielowieyski. Pełnił tę funkcję zaledwie kilka dni, bowiem 7 listopada 1918 roku powołano nowego komisarza ludowego na powiat jędrzejowski, którym został wspomniany już wcześniej Andrzej Waleron, a po nim Józef Kruk. Władzom w Jędrzejowie podporządkowali się nawet ostatni przebywający w mieście żołnierze austriaccy. Tak ziemia jędrzejowska witała niepodległą i wolną Polskę.
POLECAMY RÓWNIEŻ:
ZOBACZ TAKŻE: FLESZ. WOLNA WIGILIA I WIELKI PIĄTEK
(Źródło:vivi24)
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
