Choroba zawodowa - czym jest i jak zgłosić? Sprawdź, jakie świadczenia i odszkodowania przysługują pracownikom. Wykaz chorób zawodowych 2023

Według Kodeksu pracy za chorobę zawodową można uznać chorobę ujętą w wykazie chorób, o ile możliwe jest udowodnienie, że za jej wystąpienie odpowiadały czynniki szkodliwe w miejscu pracy albo sposób wykonywania obowiązków służbowych.

- Chorobę zawodową można stwierdzić również po zakończeniu pracy w narażeniu zawodowym. Okres, w którym wystąpienie objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, zależy od choroby i jest podany w rozporządzeniu w sprawie chorób zawodowych - wyjaśnia ZUS.

Podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej zgłasza się okręgowemu inspektorowi pracy lub państwowemu inspektorowi sanitarnemu. Może tego dokonać pracodawca lekarz, pracownik, a także były pracownik.

Każdy pracodawca powinien podejmować działania zapobiegające minimalizujące ryzyko występowania chorób zawodowych. Chodzi o między innymi zapewnienie stałej sprawności urządzeń, które eliminują lub znacząco ograniczają działanie czynników szkodliwych w środowisku pracy.

W sytuacji, gdy u pracownika wystąpi podejrzenie choroby zawodowej, sprawą zajmuje się inspektor sanitarny. Podczas wszczętego postępowania przeprowadzana jest ocena narażenia zawodowego, a osoba zatrudniona otrzymuje skierowanie na badania do jednostki orzeczniczej (np. poradnia chorób zawodowych, poradnia chorób zakaźnych).

Potem pracownika bada lekarz medycyny pracy, który następnie przesyła orzeczenie pracownikowi, osobie zgłaszającej sprawę, a także inspektorowi sanitarnemu, który wszczął postępowanie. Na koniec podejmowana zapada decyzja w sprawie stwierdzenia lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Po uzyskaniu decyzji negatywnej pracownik ma prawo złożenia odwołania do państwowego inspektora sanitarnego. Termin na złożenie wniosku upływa po 14 dniach od chwili otrzymania decyzji.

Pracownikom ze stwierdzoną chorobą zawodową i uszczerbkiem na zdrowiu lub niezdolnością do pracy przysługują świadczenia pieniężne. Zgodnie z przepisami mają oni możliwość ubiegania się o:

• zasiłek chorobowy - świadczenie za okres niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą, przysługujące od 15. lub 34. dnia niezdolności do wykonywania obowiązków służbowych. Zasiłek wypłacany jest przez maksymalnie 182 dni (270 w przypadku ciąży lub gruźlicy), a jego wysokość stanowi 80 proc. podstawy wymiaru,
• świadczenie rehabilitacyjne - przyznawane pracownikom, którzy wyczerpali już prawo do zasiłku chorobowego, nadal są niezdolni do pracy, ale podjęte leczenie i rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do wykonywania obowiązków służbowych. Wysokość tego świadczenia stanowi 90 proc. wymiaru zasiłku chorobowego (przez 3 miesiące), a następnie 75 proc. podstawy wymiaru,
• zasiłek wyrównawczy - przysługuje pracownikom, których miesięczna pensja została obniżona ze względu na rehabilitację zawodową lub zmianę stanowiska wymuszoną pogorszeniem stanu zdrowia. Zasiłek wypłacany jest przez maksymalnie dwa lata; jego wysokość stanowi różnicę pomiędzy średnim wynagrodzeniem miesięcznym otrzymywanym przez ostatnie 12 miesięcy a obecną pensją pobieraną w warunkach rehabilitacji,
• renta z tytułu niezdolności do pracy - otrzymują ją osoby, u których stwierdzono całkowitą lub częściową niezdolność do wykonywania pracy. Obecnie świadczenie te wynosi 1906,13 zł w przypadku choroby zawodowej lub całkowitej niezdolności do pracy,
• dodatek pielęgnacyjny - specjalne wsparcie udzielane osobom, które nie są zdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji. Świadczenie, które wynosi obecnie 294,39 zł, przeznaczone jest na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

W przypadku śmierci spowodowanej chorobą zawodową rodzinie zmarłego przysługuje renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, a także odszkodowanie jednorazowe.

Osobom, które doznały długotrwałego lub stałego uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Od kwietnia 2023 do końca marca 2024 roku ZUS wypłaci:

• 1269 zł za każdy procent długotrwałego lub stałego uszczerbku na zdrowiu;
• 1269 zł za każdy procent długotrwałego lub stałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
• 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy, a także niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego;
• 22 212 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy, a także niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty;
• 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
• 57 115 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko.

Według danych resortu zdrowia co roku stwierdza się około 2 tys. chorób zawodowych. W ujęciu rocznym dane te prezentują się następująco:

• 2015 - 2176 przypadków,
• 2016 - 2156 przypadków,
• 2017 - 1972 przypadki,
• 2018 - 2050 przypadków,
• 2019 - 2131 przypadków,
• 2020 - 1910 przypadków,
• 2021 - 2593 przypadków,
• 2022 - 2714 przypadków.

W ubiegłym roku zapadalność na choroby zawodowe była zróżnicowana ze względu na specyfikę przedsiębiorstwa, czynniki szkodliwe oraz liczebność załóg, które wykonują pracę. Najwyższą zapadalność odnotowano w górnictwie, opiece zdrowotnej, rolnictwie, łowiectwie i rybactwie, edukacji, a także przetwórstwie przemysłowym.

- Największa liczba stwierdzonych chorób zawodowych w 2022 r. dotyczyła specjalistów (1145 przypadków), w szczególności specjalistów do spraw zdrowia (817 przypadków) i specjalistów do spraw nauczania i wychowania (304 przypadki). Drugą grupę spośród kategorii zawodowych z liczbą 396 przypadków stanowili operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (15,0% wszystkich przypadków), trzecie miejsce zajęli robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy - czytamy w raporcie Choroby Zawodowe opublikowanym przez CRCZ.

W poniższej GALERII przedstawiamy aktualny wykaz chorób zawodowych: