Burzliwa historia Zawichostu opracowana

Zawichost, jedno z najstarszych miast w Małopolsce, doczekało się monografii. Jego dzieje opracował historyk doktor Roman Chyła.
Promocja wydawnictwa odbyła się w sobotę w Zawichoście. Zgromadziła władze samorządowe tego miasta i sąsiednich gmin oraz wielu przedstawicieli świata nauki i kultury.
Opracowanie autorstwa doktora Romana Chyły, historyka z Sandomierza koncentruje się przede wszystkim na nowożytnych dziejach Zawichostu, od początku XVI do XIX wieku.

WYJĄTKOWE ŹRÓDŁA

Zawichost, odmiennie niż Sandomierz, nie miał szczęścia do zachowanych źródeł pisanych. Jak podkreśla profesor Feliks Kiryk, recenzent publikacji, "długo oczekiwał na historyka, który przedstawiłby w miarę całościowo skomplikowany obraz tej ważnej w historii kraju miejscowości". Romanowi Chyle się to udało. Zebrał rozproszone, niekiedy niekompletne informacje źródłowe i na ich podstawie napisał obszerną, 400 - stronicową monografię.

- Minęły prawie dwie dekady od momentu, gdy na seminarium magisterskim profesor Feliks Kiryk zaproponował mi podjęcie badań nad dziejami Zawichostu - wspomina doktor Roman Chyła. - Powiem szczerze: miałem poważne obawy, ponieważ jako sandomierzanin swoje zainteresowania kierowałem w stronę samego Sandomierza i jego najbliższej okolicy. Profesor nie zostawił mi jednak wyjścia, stwierdzając, że możemy zająć się albo Zawichostem albo kościołem św. Ducha w Sandomierzu. Nadmienił przy tym, że do pracy nad dziejami tej świątyni niezbędne będzie poznanie bardzo bogatego zasobu w języku łacińskim. To, oczywiście, stwarzało pewną barierę. Dzisiaj, z perspektywy czasu, bariera nie jest już tak duża, dzieje Zawichostu dostarczyły mi cennych doświadczeń.

Roman Chyła sięgnął do nieznanych do tej pory źródeł przechowywanych w archiwum franciszkanów i archiwum sióstr klarysek w Krakowie. Autor publikacji odwołuje się również do innych dziejopisarzy Zawichostu, wśród nich do żyjącego w XVIII wieku franciszkanina ojca Ludwika Miszke oraz Juliana Ursyna Niemcewicza i Jana Nepomucena Chądzyńskiego.

Opracowania dotyczące dziejów miasta, przypomina Roman Chyła, zostawili pierwszy powojenny burmistrz Zawichostu Henryk Łukasiewicz i tutejszy lekarz Wojciech Lipowski. Historią miasta zajmowali się także Tadeusz Malara, wieloletni burmistrz (do 2002 roku), Michał Starzyk i ksiądz Romuald Syta.

- Ludzi zainteresowanych dziejami Zawichostu było wielu. W ostatnich 20 latach daje się zauważyć swoisty ferment intelektualny wokół tego miasta. Ma on związek z odkryciem reliktów świątyni św. Maurycego. Zawichost coraz częściej pojawia się na kartach różnego rodzaju publikacji - zaznacza Roman Chyła.

BURZLIWA, FASCYNUJĄCA HISTORIA

Zawichost, przypomina Roman Chyła, to jeden z najstarszych ośrodków grodowo-miejskich w Małopolsce, miasto klasztorno - królewskie (książę Bolesław Wstydliwy przekazał je klaryskom), w przeszłości bardzo ważne, chociażby ze względu na swoje położenie.

- Nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie, który ośrodek jest starszy - Sandomierz czy Zawichost. Profesor Andrzej Buko pisał w jednym ze swoich opracowań o Zawichoście: "intrygujący rywal Sandomierza" - mówi Roman Chyła.

To tutaj w okresie średniowiecza rozgrywały się dramatyczne wydarzenia. 19 czerwca 1205 roku na podmiejskim polu zwanym Gwoździownicą stoczona została jedna z największych bitew średniowiecza, starły się w niej wojska księcia halicko - włodzimierskiego Romana z wojskami polskimi. Potem Zawichost wielokrotnie pustoszyły najazdy Tatarów, Litwinów i Jadźwingów. Miasto szybko odbudowywało się po kolejnych klęskach. Rozwój w XVII stuleciu zahamował potop szwedzki. Wojska przechodzące w 1657 roku przez Zawichost dosłownie obróciły go w perzynę!

Na mocy przywilejów lokacyjnych, wydanych w XVIII wieku, obok Zawichostu wyrósł nowy ośrodek - żydowskie miasto Starostów, przemianowane potem na Prosperów. Intensywnie rozwijał się tam handel i rzemiosło. W 1820 dwie części - chrześcijańska i żydowska połączyły się w jeden organizm miejski.

- Mam nadzieję, że informacje, które znalazły się na kartach książki będą inspiracją, również dla rzeszy historyków oraz zachętą do pogłębionych analiz, dyskusji naukowych i badań - mówi autor monografii.

ELEMENT PROMOCJI MIASTA

Tomasz Siwek, burmistrz Zawichostu nie kryje satysfakcji.
- Bardzo się cieszę, że możemy zaprezentować tę publikację. Zawichost był wielokrotnie najeżdżany, rozgrabiany i palony, ale zawsze starał się podnieść, odbudować i wrócić do świetności. Mamy nadzieję, że dzisiejsza uroczystość to dobry znak dla nowego samorządu miasta i gminy Zawichost. Chcielibyśmy, aby nasze miasto, przynajmniej w połowie, mogło wrócić do dawnej świetności, jaką przeżywało w średniowieczu - mówił Tomasz Siwek w czasie promocji monografii.

Monografia, podkreślają władze, będzie stanowić element promocyjny miasta. Wręczana będzie gościom podczas uroczystości, dostępna będzie w bibliotece i domu kultury.
Podczas sobotniego spotkania profesor Feliks Kiryk mówił o miastach powiatu sandomierskiego od XIII do XVI wieku, a doktor Anna Szylar o zawichojskich korzeniach klarysek krakowskich.

"Dzieje Zawichostu do początków XIX wieku" ukazały się nakładem Wydawnictwa Diecezjalnego w Sandomierzu. Monografia jest wzbogacona zdjęciami. Są wśród nich fotografie dokumentów przechowywanych w archiwum sióstr klarysek w Krakowie.